سنگ کوارتز
سنگ کوارتز چیست؟
سنگ کوارتز، سنگی معدنی با فرمول مولکولی SiO₂ است. زمین‌شناسان این سنگ را در بسیاری از نقاط معدنی جهان استخراج می‌کنند. کوارتز، پایه بسیاری از سنگ‌های رسوبی و دگرگونی را تشکیل می‌دهد. این سنگ در دماهای مختلف شکل می‌گیرد.
ترکیب اصلی سنگ کوارتز، سیلیس است. سیلیس ماده‌ای مقاوم در برابر حرارت، رطوبت، خوردگی، فشار و ضربه محسوب می‌شود. به همین دلیل، کوارتز در دسته سخت‌ترین سنگ‌های دنیا قرار دارد. این سنگ در شرایط محیطی گوناگون، مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد.
نحوه تشکیل سنگ کوارتز
زمین‌شناسان دریافته‌اند که سنگ کوارتز معمولاً در سنگ‌های آذرین یا در محیط‌های دارای آب‌های زمین‌گرمایی شکل می‌گیرد. در سنگ‌های آذرین، این سنگ زمانی تشکیل می‌شود که ماگما به‌تدریج سرد شود. ماگما همان مواد مذابی است که درون پوسته زمین تحت فشار شدید قرار دارد.
وقتی دما کاهش می‌یابد، دی‌اکسید سیلیکون مانند آب که به یخ تبدیل می‌شود، متبلور می‌شود. اگر این فرآیند به‌آرامی انجام شود، کریستال‌ها فرصت رشد بیشتری پیدا می‌کنند و بزرگ‌تر می‌شوند.
در محیط‌های غنی از سیلیس نیز سنگ کوارتز به همین روش شکل می‌گیرد. در این شرایط، دی‌اکسید سیلیکون مانند شکر در چای، در آب حل می‌شود. این اتفاق تحت فشار و دمای بالا رخ می‌دهد. سپس با کاهش دما یا فشار، محلول به حالت اشباع می‌رسد و کریستال‌های کوارتز تشکیل می‌شوند.
معادن سنگ کوارتز
سنگ کوارتز در سراسر جهان یافت می‌شود. کشورهای مختلف دارای معادن این سنگ هستند. با این حال، برزیل بیشترین تولید سنگ کوارتز را دارد. ذخایر اصلی این کشور در دریاچه‌ها قرار دارند. شرکت‌های معدنی، کوارتز را از این نواحی استخراج می‌کنند.
در ایران نیز مناطق زیادی دارای سنگ کوارتز هستند. شهرهایی مانند خوسف، سه‌قلعه، خور، بمرود، مزار کاهی، قلعه جوشین، جوان‌شیخ اهر، سیدلر، سفیدخانی، میانه، زرقان، میان‌سرا، بوته‌گز، ده‌خطیب، باغ بخشی، رود معجن، فهدیه، بایگ، سربیشه، رتوک، شوسف، سولابست و کاریجگان از جمله این مناطق‌اند. این شهرها دارای معادن فعال کوارتز هستند و سنگ را به صورت صنعتی استخراج می‌کنند.